Forumo

Ekzercaro pri vortordo de adjektivoj, aktivaj kaj pasivaj participoj

Metu adjektivo(j)n al antaǔ tiu substantivo, pronomo, al kiu koncernas! Tiel viaj frazoj iĝos elegantaj, plaĉaj, kaj precipe klaraj. Viaj frazoj iĝos profesiaj ne pro devojiĝo disde klara, unusenca lingvaĵo, sed ĝuste pro klareco, unusenceco, kaj ankaǔ pro mesaĝo.
Evitu transpreni lingvaĵon de iuj ”gravuloj”, kiuj emas elstariĝi per ”nepre aparta”, precipe regul-sena lingvaĵo, ĉar vi povas krei dubsencajn frazojn, tiajn, kia estas la suba:
”Staras en ĉambro granda tablo nova.” - ĉu la tablo estas granda, aǔ la ĉambro?

Ne kredu, ke viaj frazoj iĝos ”duarangaj” aǔ ”infanecaj” tial, ĉar vi respektas konsekvence elegantan vortordon! Vi perdos nenion se vi ne sekvos la disa-misan lingvaĵon de iuj ”gravuloj”, sed male, viaj legantoj komprenos pli rapide kaj klare viajn frazojn, kaj ili ĝuos vian lingvaĵon.
Nur la aktiva(j)n aǔ/kaj la pasiva(j)n participo(j)n vi metu al post tiu substantivo, pronomo, al kiu koncernas, se al participoj apartenas kompletigoj.
”Sidas en granda ĉambro juna viro leganta libron.” - kompreneble, ĉi tiun mesaĝon vi povas esprimi ankaǔ alie, eĉ pli elegante: ”Sidas en granda ĉambro juna viro legante libron.” - t.e. ĉar la antaǔa modelfrazo estas fakte elipsa: la kompleta frazo aspektas jene: ”Sidas en granda ĉambro juna viro, kiu estas leganta libron.”
”Staris en granda ĉambro nova tablo ornamita per lignoskulptaĵoj.” - ĝi esats simile elipsa, kiel la antaǔa modelfrazo.

Oni ekzercas (almenaŭ laŭ malnova tendenco) korpoparton aŭ personon (krurojn, min, vin, sin) pri/je/en vortordo, en uzo de reguloj de vortordo. - Supozeble Zamenhof "kreis erare" la vorton tia, tamen la tradicia normo estus almenaŭ tendence tia. Aliflanke ŝajnas ne nur vi, László, sed ankaŭ tre multaj aliaj nunaj esperantistoj, kune kun vi, simile, "ŝanĝintaj" la rekciojn de tiu verbo. Vi verŝajne pravos tiasence, ke la popola premo ŝanĝos la normon. Ĉi-punkte mi provas ĝin konservi... eble mi parolas arĥaisme... / Oni povus ĉi tie solvi la streĉon inter diversaj uzamnieroj, se oni uzus la prefikson "pri-", kiu ja povas ŝanĝi rektan objekton: ŝi ekzercas lin pri akuzativo, sed: ŝi, ili priekzercas akuzativon. La oficira ekzercas soldatojn pri/en/je marŝado: Ili priekzercas marŝadon. Fakte, ĉi tia uzo estas malofta, sed la formo estas bone derivita. - La rekcio de la vorto praktiki estas (bonŝance) simila al tiu de la hungara verbo gyakorol: Ni praktikas senpagan riparadon de infanaj veturiloj, lastatempe; tiu kuracisto aliloke praktikas rentgenadon. Tamen la signifo de praktiki ne estas fari ion por alproprigi tion, do tiu verbo ne estas uzebla je tre vasta senco...

Tamen, mi preferas trejni mian korpon, kaj ekzerci paroladon (en fremda lingvo), vortordon (ĝian uzon), ktp.

Sed kutimoj kaj deziroj ja malsamas...

Malgrandeta korekto:
La malsuprajn frazojn ne mi skribis, sed ne gravas.

”Jes, la pozicio de eĉ, nur havas rolon, kvankam ĝi estas tamen malpli definitive fiksita, ol - mi diru - pozicio de la artikolo.”
”Petik certe pererus: Ŝtelis eĉ li. Ĉiuokaze, laŭ mo la tradicia normo permesas ĉi tie ambaŭ formojn, kaj emfaczo ĉe la fino certe estas konvena. Vi prave atnetigas, ke pozicio de eĉ (nur ks.) estas grava. Ĉe detala priskribo oni devus uzi plurajn (mi petas pardonon pro la pluralo) ŝtupojn de "nepreco". ”
- - - - - - - - -

Esence, plej ofte eblas paroli ne pri erara vortordo en si mem, sed pri vortordo, kiu komunikas alion, ol kion la aǔtoro intencis. Fakte ankaǔ tio estas eraro, sed ne gramatika.
Mi ne postulas certan vortordon, kiu plaĉu al mi, sed iun vortordon, al kiu estu asociita ia difinita mesaĝsenco, kaj tiu vortordo estu ĉiam respektata por tiu senco de mesaĝo.
Laǔ mi, eblas difini ankaǔ tian normon, ke vortoj kiuj koncernas al iu alia vorto, staru ĉiam (sed absolute ĉiam!) post tiu vorto, al kiu koncernas: ekz. ”li ankaǔ”, ktp.
Sed post la difino de tia normo, oni jam respektu ĝin, ĉar alie estiĝos babela lingvaĵo!

”Ĉiuokaze, laŭ mi la tradicia normo permesas ĉi tie ambaŭ formojn”
- - - - - -

Sed ne temas pri tio, kion permesas normo. La esenco de vortordo estas konvencio por certigi tion, ke la ricevanto de mesaĝo komprenu ĝuste tion, kion la sendinto de la mesaĝo intencis komuniki.

Konvencio valoras ion nur tiukaze, se ĝi estas konata kaj respektata fare de ĉiuj, kiuj uzas la saman komunikilon.