Remuŝ skribis:
Vizitante Pollandon post la UK en Białystok, ni haltis en Częstochowa.
Iu maljunulino, aŭdante ke ni estas Esperantistoj, invitis nin en sian domon, kaj montris leterojn de sia avo kiu estis Esperantisto. Mi citas elmemore kion mi povis deĉifri el la stranga manskribmaniero pola:
[...] Kiel petite, mi demandis lin de kie li ĉerpis tiun malfeliĉan sufikson "uj" por signifi "landon"? [...]
(Mi ne citis la tuton, interesitoj bv. reveni al la enskribo de Remuŝ.)
Kiel polino mi legis la komenton de Remuŝ kun granda miro. Por mi la elparolo de
ujo kaj de la citita vulgara vorto tiom malsimilas, ke mi neniam povus asocii la sufikson
-uj- kun la alia vorto. Poloj elparolas la komencan
"h / ch" relative forte (ankaŭ antaŭ vokalo) - por mia, pola orelo la du vortoj vere malsamas. Krome, mi neniam antaŭe aŭdis komenton de polo lernanta Esperanton, ke la sufikso similas al la vulgara vorto. (Mi supozas, ke se ekzistus simileco, ĝi povus esti komentata).
Laŭ mia scio, dum la tempoj de miaj praavoj (do preskaŭ tiuj de Zamenhof), precipe en orientaj kaj sudorientaj partoj de Pollando, la elparolo de la konsonanto "h" estis ĉiam voĉa - male al la "ch", kiu estis senvoĉa. Ankoraŭ mi havis en elementa lernejo instruistinon, kiu tute malsame elparolis "h" kaj "ch" - feliĉe por ni, gelernantoj, ĉefe dum diktaĵoj! - Ni ne devis pensi pri parencaj vortoj (
"h" ŝanĝiĝas en la pola je g, ż =[ĵ], z, dz;
"ch" - je sz =[ŝ]) kaj rememori liston de reguloj kaj esceptoj! Ni ja aŭdis, kiel skribi la vorton!
Se la viro skribis la vulgaran vorton kun "h" kaj ne kun "ch", li verŝajne elparolis la komencan sonon tre forte kaj voĉe. Laŭ vortaroj la ĝusta skribmaniero (laŭ etimologio) devus esti kun "ch", sed, ĉar la vorto ja ne estas instruata, ĝiaj uzantoj (al kiuj mi ne apartenas), kiuj ne nepre interesiĝas pri etimologio, ne nepre konscias pri la ĝusta skribmaniero.
Do se li skribis kun "h", mi des pli ne komprenas, kiamaniere li povus tiel forte asocii la vorton kun la esperanta sufikso. Kaj mi ne komprenas la tutan problemon, kiun li ekhavis kun la landnomoj. Eble li ne estis denaska polo? Krome, kiu estis la skribinto?
Mi dubas ankaŭ, ĉu la leteron, el kiu Remuŝ "citas elmemore, kion [li, antaŭ kvar jaroj] povis deĉifri el la stranga manskribmaniero pola", oni povas trakti laŭvorte kaj serioze.
Nuntempe la elparolo de ambaŭ,
"h" kaj "ch", en la pola lingvo estas sama, senvoĉa (voĉiĝas nur en kelka parenceco), sed tamen antaŭ vokalo ĝi estas sufiĉe forta (kompare ekz. kun la germana), kaj certe ne sonas simile al sola vokalo (kiel okazas en la franca). Tion Remuŝ (kiu estas belgo) ne nepre scias. Ankaŭ la nomon Zamenhof ni elparolas kun bone aŭdebla "h". Mi eĉ ne certas, ĉu aŭdinte "Za-me-no-fa" mi tuj komprenus, ke temas pri kreinto de Esperanto, ĉar "Za-men-ho-fa" sonas por mi alie. La samo rilatas al la landonomoj cititaj de Remuŝ.
Pola lingvo abundas je verboformoj, kiuj finiĝas je "-uje":
buduje (li/ŝi konstruas),
maluje (li/ŝi pentras),
pracuje (li/ŝi laboras),
gotuje (li/ŝi kuiras), ktp. La singulara imperativa formo de ili finiĝas je "-uj":
buduj (konstruu),
maluj (pentru),
pracuj (laboru), ktp. Al nenies kapo venas la ideo, ke la finaĵo povas simili al la vulgara vorto en singularo aŭ en pluralo. Similan ideon povas havi eble nur alilingvano, kiu ne konas la polan lingvon kaj rigardas ĝin tra siaj propralingvaj kutimoj.
