Forumo

”Elektro ne estis inventita, sed malkovrita”
- - - -
Tiun elektran kurenton, kiun oni nuntempe uzas hejme, en industrio, ktp., ja estas inventita. Oni ja ne uzas elektran kurenton, kiun liveras fulmo, sed elektran kurenton, kiun oni generas artefarite en elektrocentraloj helpe de elektromagneta efiko, per elektro-generiloj (generatoroj, alternatoroj).
La hidrogena bombo estas inventita, kvankam en Suno la nukleo-fuzio funkcias jam de ĉ. 4,6 miliardoj jaroj.

”Vi ne povas certi, ke iu aliokaze inventus Esperanton, se ne farus tion LLZ.”
- - - -
Zamenhof verkis Esperanton post Volapuko. Do, la ideo pri planlingvo jam ekzistis pli frue, kaj Z. multe povis lerni el la mankhavoj, malkonvenaĵoj, el la fiasko de Volapuko.
La homa civilizo evoluas helpe de antaǔaj spertoj, fiaskoj kaj sukcesoj. Foje okazas, ke en mondo estiĝas preskaǔ samtempe inventaĵoj tute sendepende unu disde alia. Nuntempe estas tre grava problemo publikigi iun inventaĵon, ĉar ne scii tuj, ĉu iu aliulo aǔ aliuloj jam inventis ĝin, aǔ ankoraǔ ne.

Mi estas arda favoranto de la ujo-sistemo, char ghi estas la origine intencita sistemo kaj malgrau jaroj da legado kaj pripensado de tekstoj de ghiaj kontrauuloj (Claude Gacond, Hector Hodler, Lanti) ili ne konvinkis min.
Se mi estus redaktanto, mi akceptus ankau -io, char la Akademio de Esperanto - bedaurinde - akceptis tiun formon (ne rekomendis ghin!) apud -ujo.
Ghuste char ghi neniam estis rekomendita, mi kritikas tiujn retejojn, kie la uzulo povas elekti el listo de landonomoj kun nur -io-finajhoj. Tio konsistigas diskriminadon de -ujo (kiu, formale, estas la nura rekomendita formo).
Mi opinias, ke programistoj de retpagharoj devus adopti sistemon, en kiu la uzulo povas elekti inter du listoj, unu kun -ioformoj, alian kun -ujoformoj.
Kial ankorau neniu retpagharo havas tion?

Mi preferas la io formon por la landnomoj ĉar oni povas diri, ekzemple, io itala, nome, io kio apartenas al italoj, dum la formo Italujo donas al mi la ideon de ujo kie la italoj devas vivi kvazaŭ perforte bone enfermitaj kiel inko estas enfermita en inkujo.

Evidente la temo ja estas nekontraŭdireble polemika.
La unua kontakto, kiun mi havis kun tiu dilemo, estis pere de konata elŝutebla kurso, kiu disponas je tri formoj por landonomoj, nome: -uj-, -i- kaj -land-, sed kelkaj landoj profitas neniun el tiuj formoj menciitaj, kiel ekzemple Kanado. Do, la nomigado de landoj fariĝas malfacila pro manko je reguleco ĉi-okaze. Videblas por kelkaj landoj la uzo de la "-land-" formo, por aliaj "-uj-" aŭ "-i" kaj ankaŭ aliflanke neniu el tiuj antaŭaj.
Tamen, se la grava problemo koncernas la uzon de "-uj-" aŭ "-i-" formoj, mi certe elektu la unuan ( do, "-uj-" ), ĉar ĝi estas laŭfundamenta kaj iri kontraŭ la fundamento estas eĉ nepenseble pro logikaj kaj kompreneblaj motivoj. La argumento pri belsoneco ŝajnas tiel malinda je atento, ke se la lingvo estus surbazita tiamaniere, ĉiu parolus kiel ajn, kio estas, cetere, ridinda afero. Oni bone rezonu kaj ne cedu al petolemuloj. Plue, mi diradas, ke estas preferinda la kvalito al kvanto.

La citaĵo ne estas fremda al mi. Mi konsentas pri la rimarko.
Certe estas en ĉiu lingvo iu silabo kun vulgara senco kiu povas elvoki malagrablan reagon ĉe novbakita Esperantisto. Tio estas neevitebla. Kiel denaska anglalingvulo mi momente amuziĝis pri la radiko „fart“, kies angla (preskaŭ-)homofono estas vulgara vorto por eligo de intestaj gasoj. Tamen mi baldaŭ senĝene diris „kiel vi fartas?“ aŭ eĉ „fartu bone“.
La uzado de -io eble ne estas fundamenta, sed Zamenhofa, kvankam li proponis doni al politikaj unuoj la „-io“-finaĵon uzante la nomojn de la landaj ĉefurboj.
Laŭ Zamenhof (PIV) „ne ĉiu rusujano estas ruso.“ Italio, Germanio, Rusio, Hungario ktp estas landoj kun historia kultura fono, sed kun etna konsisto kiu ne plu senrezerve pravigas la „-uj“-finaĵon.
Pro tio ke ĉi tie temas pri „-io/-ujo“, mi prokrastas komenti la solvon „-lando“.